Szczegółowy Opis Priorytetów (SZOP) to dokument przygotowywany w myśl przepisów ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027, jego tryb i zakres określają Wytyczne dotyczące szczegółowego opisu priorytetów (SZOP) krajowych i regionalnych programów na lata 2021-2027. SZOP pełni ważną rolę w systemie realizacji Funduszy Europejskich, ponieważ – jak wskazuje jego nazwa – jest uszczegółowieniem treści zawartych w programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021-2027 (FENG).

I tak, z SZOP dowiadujemy się między innymi:

• jakie instrumenty,
• jakie typy projektów,

mogą być  dofinansowane ze środków FENG, oraz

• jakie podmioty,

mogą ubiegać się o wsparcie.

Dokument ten informuje również:

• o maksymalnym poziomie dofinansowania projektu,
• warunkach uzyskania wsparcia, a także
• wymaganych wskaźnikach wykonania.

Ponadto SZOP zawiera informacje o:

• Instytucjach Pośredniczących,

które będą organizowały nabory w poszczególnych działaniach FENG. A jeśli mowa o działaniach… program przewiduje dość dużą ich liczbę, jednak sposób, w jaki wystandaryzowano opisy działań w SZOP jest przejrzysty i niebudzący wątpliwości, oczywiście jeśli przyjmiemy założenie, że – wzorem lat ubiegłych – kolejne szczegóły, w tym chociażby:

• harmonogram naborów wniosków,
• kryteria wyboru projektów,
• zasady klasyfikowania przedsiębiorstw,

zostaną nam zakomunikowane wkrótce potem jak zapoznamy się z SZOP.

Nowy proces ustanawiania zasad realizacji polityki rozwoju czerpie z doświadczeń lat minionych i programów już zrealizowanych. Przypomnijmy chociażby fundusze przedakcesyjne – PAHRE, SAPARD, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013, czy dobiegający końca Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020. Można polemizować z poglądem, czy kolejno ustanawiane systemy wdrażania i wytyczne dotyczące zasad wyboru i realizacji projektów przynoszą nam uproszczenia, jak twierdzą urzędnicy, czy utrudnienia, jak twierdzą przedsiębiorcy. Ważne jest wszakże to, że zakres programów stale się powiększa, pojawiają nowe obszary interwencji Funduszy Europejskich, które stwarzają kolejne nowe możliwości na sfinansowanie planów i zamierzeń rozwojowych.

Zanim przejdziemy do szczegółów na temat priorytetowych kierunków działań FENG, warto dostrzec dwie – zdaniem specjalistów – niezwykle korzystne zmiany wskazane SZOP. Pierwszą z nich jest nowa zasada klasyfikowania kluczowej grupy odbiorców wsparcia FENG, jaką są przedsiębiorcy. Zaproponowana w SZOP nomenklatura uwzględnia obecnie nie tylko mikro, małe i średnie firmy oraz duże przedsiębiorstwa, ale wprowadza także dwie nowe kategorie firm, wyodrębnione spośród przedsiębiorstw określanych dotychczas jako „podmioty inne niż MŚP”, a mianowicie przedsiębiorstwa o średniej kapitalizacji, czyli tzw. smal mid caps i mid caps. Praktykowane w przeszłości klasyfikowanie firm o średniej kapitalizacji do dużych przedsiębiorstw nie było dobrym rozwiązaniem. Wydaje się bowiem, że potencjał do generowania nowej wiedzy i wdrażania innowacji tego rodzaju przedsiębiorstw, nawet jeśli jest wspierany przez transfer technologii z jednostek naukowych, jest przecież nieporównywalny do potencjału, jakim dysponują „prawdziwie” duże międzynarodowe koncerny i korporacje.

Druga zmiana to wprowadzenie zasady podziału projektu na moduły. W ramach poprzednich programów UE, zarówno krajowych jaki regionalnych, obowiązywała zasada, że zakup infrastruktury B+R, realizacja prac B+R, wdrożenie ich wyników, ekspansja na nowe rynki, cyfryzacja czy rozwój kadr były przedmiotem wielu różnych projektów, które mogły ubiegać się o dofinansowanie w osobno ogłaszanych konkursach, przez różne instytucje. Dezorganizowało to firmom ich strategie rozwojowe, które na ogół charakteryzowały się logiką: w pierwszej kolejności stwarzamy warunki do rozwoju zaplecza B+R i w oparciu o nie realizujemy projekty B+R, w kolejnym kroku inwestujemy w infrastrukturę produkcyjną, w tym cyfryzację i efektywność energetyczną, by stworzyć warunki do komercjalizacji wyników tych prac a jednocześnie szkolimy kadrę oraz poszukujemy możliwości wejścia na rynki perspektywiczne. Obecnie wszystkie te przedsięwzięcia mogą być modułami jednego projektu, co pozwala lepiej realizować strategię rozwoju przedsiębiorstwa poprzez innowacje.

A zatem, co ciekawego w SZOP?  Można śmiało powiedzieć, że otwiera się przed nami kolejna perspektywa wielkich możliwości.