Dlaczego warto chronić własność przemysłową

Zgodnie z sentencją „potrzeba matką wynalazków” błyskawiczny postęp techniczny stał się nieodłącznym atrybutem naszych czasów. Naturalne dążenie człowieka do ułatwiania sobie życia sprawia, że codziennie na świecie powstają nowe wynalazki i nowe technologie. Ich szybkie upowszechnianie się zawdzięczamy z kolei rozwojowi sieci internetowej. Prowadząc działalność wynalazczą zawsze jesteśmy przekonani o oryginalności i niepowtarzalnym charakterze opracowywanych przez nas rozwiązań. Taki pogląd nieuchronnie prowadzi do nieprzyjemnych skutków, ponieważ istnieje ryzyko, że nasze rozwiązanie nie tylko już istnieje, ale także zostało objęte ochroną patentową. Zanim więc poświęcimy czas i zaangażujemy środki na podjęcie działalności badawczo-rozwojowej, już na wstępnym etapie prac nad pomysłem powinniśmy pomyśleć o badaniu stanu techniki. Badanie stanu techniki to nic innego jak określenie stanu wiedzy w interesującej nas dyscyplinie w oparciu o dostępną literaturę patentową i techniczną. Przeprowadzenie analizy ma na celu (co najmniej) udzielenie odpowiedzi na pytania:

• czy rozwiązanie to jest czyste patentowo dla terytorium Polski oraz
• czy posiada zdolność patentową w rozumieniu prawa polskiego.

Odpowiedź na pytanie drugie pozwoli na (ostrożne) oszacowanie zdolności patentowej rozwiązania, także na gruncie ustawodawstw innych państw.

Przedmiotem analizy ujętej w pytaniu pierwszym jest ustalenie czy rozwiązanie jest czyste patentowo dla terytorium Polski. Przez czystość patentową rozumiemy sytuację, w której nasza technologia może być wykorzystywana na danym terytorium. W praktyce oznacza to, że może działać stosująca ją fabryka, produkt będący jej rezultatem może być wprowadzany na rynek, etc.) bez respektowania praw z patentu (albo praw ochronnych na wzór użytkowy), należących do innych osób. Ta korzystna sytuacja może wynikać z wielu okoliczności: technologia nigdy nie podlegała na danym terytorium, albo nie podlegała w ogóle ochronie patentowej albo prawa z patentu wygasły (upływ czasu, nieprzedłużanie ochrony). Bardziej skomplikowana ale również korzystna sytuacja to taka, w której dana technologia jest nowa, ale nie została nigdzie zgłoszona do ochrony patentowej albo została zgłoszona do ochrony patentowej, ale nie dla badanego terytorium, przy tym terminy przewidziane do dokonania takiego zgłoszenia już upłynęły, zaś na danym terytorium nie istnieją chronione wcześniejsze podobne rozwiązania. Wówczas technologia należy do całej ludzkości i można z niej, bez ryzyka naruszenia praw własności przesyłowej, korzystać. Przedmiotem poszukiwań w stanie techniki prowadzonych w trakcie analizy czystości patentowej są jedynie dokumenty stanu techniki odnoszące się do terytorium, dla którego prowadzone jest badanie i wyłącznie dokumenty pozostające w mocy w momencie prowadzenia analizy (a także aktywne zgłoszenia patentowe, które dla tego terytorium mogłyby się jeszcze, choć niekoniecznie bo procedura jest w toku, przeobrazić w patent). Badanie czystości patentowej naszego rozwiązania obejmie zatem: i) ustalenie czy istnieją rozwiązania, które są chronione albo zostały zgłoszone do ochrony patentem na określonym terytorium i są aktualnie procedowane; ii) porównanie odnalezionych rozwiązań z produktem, który miałby być wykorzystywany na tym terytorium i wyeliminowanie zagrożenia naruszenia, z uwagi na korzystanie z tego produktu, praw osób trzecich objętych na tym terytorium ochroną patentową lub potencjalnych praw tych osób z procedowanych zgłoszeń.

Odpowiedź na pytanie drugie obejmuje ustalenie zdolności patentowej (lub jej braku) dla rozwiązania, to znaczy ustalenie czy nasze rozwiązanie spełnia wymogi nowości i poziomu wynalazczego, przy tym przyjmuje się robocze założenie, że spełni ono pozostałe wymogi patentowalności, a mianowicie: techniczny charakter i możliwość przemysłowego stosowania, wcześniej oczywiście potwierdza się, że jest ono „rozwiązaniem”, czyli wytworem myśli wystarczająco kompletnym, by realizowało oczekiwane funkcje techniczne. Na ogół badanie patentowe przeprowadzone jest przy wzięciu pod możliwości uzyskania ochrony patentowej w Polsce w trybie krajowym, wówczas zdolność patentowa jest zdolnością patentową w rozumieniu polskiej ustawy z 2000 r. Prawo własności przemysłowej. Przesłanki technicznego charakteru, nowości, poziomu wynalazczego i przemysłowej stosowalności są w skali światowej stosowane powszechnie w celu ustalenia, czy wynalazek powinien uzyskać ochronę patentową, w tej czy innej jurysdykcji, podobnie jest z wymogiem tzw. nowości światowej rozwiązania. Rozumienie tych przesłanek w szczegółach może się jednak różnić w zależności od znaczenia, jakie jest im nadawane na gruncie prawa polskiego i prawa innych krajów. Istnieją też różnice w ich interpretowaniu, dotyczy to zwłaszcza przesłanek technicznego charakteru i poziomu wynalazczego. Różnice te nie mają jednak radykalnego charakteru, stąd konkluzje badania zdolności patentowej w Polsce w trybie krajowym powinny być traktowane jako miarodajne dla dokonania oceny szans uzyskania ochrony patentowej także poza granicami kraju, albo uzyskania takiej ochrony w Polsce w trybie patentu europejskiego.

Zanim udzielimy odpowiedzi na pytanie dlaczego warto chronić własność przemysłową należy przypomnieć jakie przybiera ona formy na gruncie Prawa własności przemysłowej. Do najpopularniejszych przedmiotów własności przemysłowej należą wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, do mniej znanych oznaczenia geograficzne i topografie układów scalonych. Patent na wynalazek, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji wzoru przemysłowego, prawo ochronne na znak towarowy, prawo z rejestracji oznaczenia geograficznego i prawo z rejestracji topografii układów scalonych należy chronić, bowiem są aktywami wykorzystywanymi przez przedsiębiorstwa w działalności gospodarczej. Posiadanie dóbr intelektualnych chronionych prawami własności przemysłowej w majątku przedsiębiorstwa:

• zapewnia wyłączność zarobkowego i zawodowego z nich korzystania, a więc ogranicza/ wyklucza możliwość nieuprawnionego/swobodnego korzystania z nich przez konkurencję,
• zwiększa dochody przedsiębiorstwa: i) poprzez udzielanie licencji na uzgodnionych przez strony warunkach lub ii) poprzez sprzedaż przedmiotu własności przemysłowej,
• wzmacnia przewagę konkurencyjną na rynku,
• stanowi podstawę do budowania reputacji marki,
• podnosi poziom innowacyjności przedsiębiorstwa i wzmacnia jego renomę.

Wydaje się, że każda technologia – będąca oryginalnym wytworem myśli ludzkiej, innowacyjna – powinna zostać zgłoszona do ochrony patentowej przez osobę, która ją stworzyła. A to chociażby z tego względu, że dopiero po zaistnieniu technologii w stanie techniki pozostała część ludzkości ma szansę się o niej dowiedzieć. Ta wiedza nieuchronnie prowadzić będzie do dalszego postępu technologicznego, bo jak stwierdził Peter F. Drucker „Jeśli chcesz czegoś nowego musisz przestać robić to co do tej pory”.